Istanbul Freight Exchange (ISTFEX) ile kurumsallaşma hızlanacak, finansmana erişim kolaylaşacak.

Türk koster armatörleri, bölgesel gücünü artıracak önemli bir çalışmaya daha imza atıyor. İMEAK Deniz Ticaret Odası (DTO) Meclis Başkanı Salih Zeki Çakır, Londra merkezli Baltık Borsası (The Baltic Exchange) gibi Türkiye'de de bir İstanbul Navlun Borsası kurulması için çalışmalara başladıklarını açıkladı. Istanbul Freight Exchange (ISTFEX) ismi verilecek platform ile yük sahibi, ileriye dönük vadeli işlemlere imkan tanımış olacak.

Koster filosu, Akdeniz ve Karadeniz çanağında faaliyet gösteren 1.000 ila 12.000 DWT aralığındaki gemileri kapsıyor. Türk armatörler bu pazarda yüzde 35’lik bir paya sahip. Türk armatörlerinin filosunda 700’den fazla koster gemisi bulunuyor. Aynı zamanda Koster Armatörleri ve İşletmecileri Derneği (KOSDER) Kurucu Başkanı olan Salih Zeki Çakır, Türk denizciliği ve bölge ekonomisinde önemli bir yere sahip olan koster filosunu ileriye taşıyacak çalışmalara odaklandıklarını vurgulayarak, 2008 yılında Baltık Kuru Yük Endeksi’ni (Baltic Dry Index-BDI) model alarak ISTFIX’i kurduklarını hatırlattı.

İstanbul Navlun Endeksi ( ISTFIX), 2008 yılında yaşanan küresel krizden hemen önce kurulmuştu. Denizciliğin altın çağını yaşadığı bu dönemde, tekstinden demir çeliğe sektör dışından denizciliğe çok sayıda firma girmişti. Salih Zeki Çakır, o dönemde sektöre yeni giren oyuncuların piyasaya yönelik bilgi almak için kendisiyle görüşmeler yaptığını, ISTFIX’i kurma fikrinin de bu sayede ortaya çıktığını söyledi. Bugün ISTFIX, Akdeniz ve Karadeniz çanağındaki gemileri kapsayan tek navlun endeksi olarak öne çıkıyor. Çakır, bu endeksin sadece Türk denizciliği için değil bölge ekonomisi için de büyük bir kazanım olduğunu vurguladı. ISTFIX de BDI’deki gibi bölgedeki fiili yük bağlantılarından alınan bilgiler üzerinden oluşturuluyor.

Çakır, İstanbul'un bölgesel güçlü bir denizcilik merkezi olması için navlun borsasının kurulması gerektiğine vurgu yaparak, "Navlun hızla bir 'emtia' olarak kabul ediliyor. Navlun kontratları ise rekabetçi ticarette ve armatörler arasında 'hedging' enstrümanı olabiliyor. Bunun yanında Borsa İstanbul'da daha fazla sayıda denizcilik firmasının işlem görmesi teşvik edilecek.

Örneğin, Norveç'te 200'den fazla 24 denizcilik firması borsada işlem görüyor. Denizcilik firmalarının borsada işlem görmesinin önündeki engellerin kaldırılması için adımlar atılacak" şeklinde konuştu. Küresel ticaretin öncü göstergelerinden biri olarak sayılan BDI’nin bir diğer ayağı olan Baltık Borsasına kayıtlı olan 600 üye şirket dünya genelindeki deniz taşımacılığının tamamına yakınını elinde bulunduruyor. Navlun borsası, yük sahiplerini, armatör ya da gemi operatörü ile aynı platformda buluşturuyor. Böylece yük sahibi olan ithalatçı ya da ihracatçı, aylar sonrasına da navlunu sabitleyebiliyor. Çakır, böylece yük sahibinin navlun riskini ortadan kaldırdığını vurgulayarak, “İthalatçı veya ihracatçı malın satışını navluna göre yapar. Ancak navlunda ani bir artış olduğunda bu sizin karlılığınızı düşürür. Bu nedenle sabitlenmiş navlun ile riskleri ortadan kaldırmış olursunuz” dedi.

SPK ile ön görüşme yapıldı

ISTFIX Borsası için ilgili bakanlık ve Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) ile ön görüşmeler yapıldığını açıklayan Salih Zeki Çakır, şu bilgileri veriyor: “ISTFIX Borsası’nın hayata geçmesi için detaylı bir çalışma yapılması ve yasal zeminin oluşturulması gerekiyor. İlgili bakanlık ve SPK ile ön görüşmeler yaparak bu çalışmamızı anlattık. Sektörün çatı kuruluşu Deniz Ticaret Odası da işin içinde olabilir. Bunları gelecek dönemde netleştireceğiz.”

'Bankaların bize bakışı değişecek'

Bu çalışmanın küçük tonajın kurumsallaşmasına katkı sağlayacağına dikkat çeken Çakır, bu sayede finansmana erişimin de kolaylaşacağına dikkat çekerek, “Genelde kosterciler banka kredilerinde sorun yaşıyor. Çalışmamız bu sorunun çözümüne de katkı sağlayacak. Çünkü sektörün kurumsallaşması hızlanacak. Böylece koster filosunun gelirlerinin takip edilebirliği ve şeff afl ığı sayesinde kredi veren kuruluşlar ile bu sektöre yeni yatırım yapacak olanlar bilgiye daha kolay ulaşacak.

“Artan gelir, yaşlı filoyu yenilemek için fırsat”

Türk koster filosunun yaş ortalaması oldukça yüksek. Hükümet son 10 yıl içerisinde yaşlı koster filosunun yenilenmesine yönelik çeşitli teşvikler çıkarsa da desteklerin finansal ayağı zayıf kaldığı için bir tek geminin bile yenilenmesi sağlanamadı. Diğer yandan, pandemiyle birlikte küresel denizcilik sektöründe navlunların rekor seviyelerde yükselmesi koster piyasasına da yansıdı. ISTFIX bu yılın ilk dokuz ayında yüzde 300 artışla büyümede tüm küresel endeksleri solladı, tarihi rekor kırdı. Bu yükseliş, hurdaya giden gemi sayısını da azalttı. Talepteki artışa bağlı olarak bu yıl filoyu büyüten armatörler, finansmana erişimde yaşadıkları zorluklar nedeniyle ikinci el gemileri satın aldı. Yani, filo büyüdü ancak bu yatırımlar pandemi öncesi 28 olan yaş ortalamasını 30’a kadar çıkardı. Salih Zeki Çakır, pandemi filonun yenilenmesinin önemini bir kez daha gözler önüne serdi. Karlılıkların arttığı bu dönem, yaşlı filoyu yenilemek için de bir fırsat. Umuyoruz ki gereken finansal destekleri de alarak, filomuzu yenileme hamlesini başlatabileceğiz” dedi.

Aysel YÜCEL – DÜNYA