Türkiye, 63 bin tırdan oluşan uluslararası filosuyla kara taşımacılığında ciddi bir güce sahip ülkelerden biri.
Aynı zamanda Türkiye, jeopolitik konumu itibariyle de önemli bir geçiş noktası.
Her yıl 1,5 milyon civarında Türk aracı ticaret amaçlı çevre ülkelere geçiş yaparken, 300 bine yakın yabancı plakalı tır da Türkiye'den geçiş yapıyor.
Türk tırları Avrupa, Rusya ve Ortadoğu'nun derinliklerinden Çin sınırına kadar geniş bir alanda faaliyet gösteriyor.
Ancak bu yolculuklar sırasında pek çok sorunla da karşılaşılıyor.
Kılıçdaroğlu'ndan Azerbaycan'a tepki
Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, 6 Ekim 2021 Çarşamba günü Mersin'de Nakliyeciler Sitesi'nde düzenlenen "Büyük Nakliyeciler Buluşması"na katıldı. Kılıçdaroğlu, burada yaptığı konuşmada nakliyecilerin sorunlarına değindi.
Azerbaycan'ın Türk tırlarından aldığı ücrete değinen Kılıçdaroğlu, Bakü yönetimini şu sözlerle eleştirdi:
Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Rusya, burada karşılaştığınız sorunları da biliyorum. Sarp Sınır Kapısı'nda günlerce bekleyen tır şoförlerini biliyorum. Azerbaycan'ın bizden aldığı ekstra paraları biliyorum. Sizi zorla Ro-Ro üzerinden mal taşımaya sevk ettiklerini biliyorum. 2000 - 2500 dolar ekstra para aldıklarını biliyorum. Yabancı tırlardan alınmayan paraların Türk tırlarından alındığını biliyorum. Bunlar olurken bu hükümet neden uykuda? Neden müdahale etmiyor? 2 devlet, bir millet güzel. Bizim tırlara neden farklı muamele ediyorsunuz, bunu sormayacak mıyız? Bir telefona bakar. Diyeceksiniz ki sen Avrupa'dan gelen yabancı tırlara ne yapıyorsan aynısını bize de yap. Biz sizden ayrıcalık beklemiyoruz. Bu telefon açılmıyor arkadaşlar, o nedenle sahibiniz yok.
Türkiye hiçbir ülkeden geçiş ücreti almıyor
Independent Türkçe, 26 Nisan 2021 tarihli "Türk tırlarından en yüksek parayı 2 soydaş ülke alıyor… Azerbaycan ve Türkmenistan'ın yanı sıra 3 Balkan ülkesinden Türkiye 'ayakbastı' parası almıyor" başlıklı haberinde Türk tırlarının yaşadığı sorunu anlatmıştı.
Türkiye, hiçbir ülkenin tırlarından geçiş parası almıyorken sadece bu beş ülke Türk tırlarından ücret alıyor.
Uluslararası Nakliyeciler Derneği'nin (UND) verilerine göre BDT yani Bağımsız Devletler Topluluğu (Eski Sovyet Cumhuriyetleri) ülkeleri arasında ikili ve transit yol geçiş ücreti talep eden tek ülke olan Türkmenistan'da ise Türk araçlarının ödediği ortalama ücret 450 dolar civarında.
Azerbaycan'da ise ikili taşımalarda ve transit taşımalarda farklı kalemler adı altında birçok ücret ödeniyor.
Bir taşıma için minimum 130 dolar ödeyen Türk taşımacıları, transit taşımalarda ise standart 230 dolar ödüyor.
Ayrıca Azerbaycan başka ek ücretler de talep edebiliyor.
Azerbaycan ile çözüm umudu
Kılıçdaroğlu'nun açıklamasının ardından son durum hakkında bilgi almak üzere UND Başkan Yardımcısı Fatih Şener ile görüştük.
Şener, Azerbaycan ile geçen haziranda alınan ücretlerle alakalı İstanbul'da bir toplantı yaptıklarını, burada kendilerine eylülde yasa değişikliğiyle halledileceğini ve bu yolla Türk tırlarından da ücret alınmayacağının söylendiğini belirterek, "Bu sözden sonra Azerbaycan ile sorunu çözülmüş olarak gördük. Eylülde yasa çıkacak dendi ama hala haber yok, bekliyoruz" dedi.
Türkmenistan'ın Kovid-19 yasağı Türk tırlarına Orta Asya yolunda set oldu
Türkmenistan'ın Kovid-19 salgınıyla birlikte sadece Türkiye değil aynı zamanda İran'ınkiler de dahil olmak üzere yabancı tırların geçişine de ülkeyi kapattığını söyleyen Şener, bu durumun özellikle diğer Orta Asya ülkelerine gidişte kendilerini çok zorladığını söyledi.
"Azerbaycan üzerinden gitmek yolu çok uzatıyor ve maliyetli hale getiriyor" diyen Şener, "Kazakistan, yeterli derecede geçiş hakkı vermiyor. Alternatif bir yol arıyoruz. Türkmenistan'a hiçbir şekilde insanlarla temas kurmadan ülkeden eskort eşliğinde konvoylarla geçelim gibi teklifler getirdik ancak hiçbirine cevap alamadık. Anlamak zor" diye konuştu.
Ücretin gerekçesi 1990'larda verildiği iddia edilen, gerçekliği bilinmeyen söz
Peki soydaş dediğimiz Azerbaycan ve Türkmenistan neden Türk tırlarından para alıyor.
Şener, bunun nedeninin tam olarak bilinmemekle birlikte Türki Cumhuriyetlerde gerekçe olarak şöyle bir iddianın olduğunu söyleyerek, "1990'larda yeni bağımsız oldukları dönemde Türkiye'den maddi yardım istediklerini, dönemin Türk yöneticilerinin ise o yöne gelen 10 bin Türk tırının her birinden 500 dolar almalarını söylediğini iddia ediyorlar. Geçmişten gelen alışkanlık sürüyor. Neden parayı aldıkları da bilinmiyor" ifadelerini kullandı.
Avrupa Adalet Divanı'nın kararına karşın komşular para almayı kesmedi
Şener, soydaş olarak tabir edilen Azerbaycan ve Türkmenistan'dan sonra batı komşularımız olan Yunanistan, Bulgaristan ile yine komşumuz sayılabilecek Romanya'nın sadece Türk tırlarından para almayı sürdürdüğünü söyledi.
Yunanistan ve Romanya, Türk tırlarından gidiş geliş ücreti olmak üzere 100, Bulgaristan ise 86 Euro para alıyor.
Yakın zamana kadar Macaristan'ın da Türk tırlarından 400 euroya varan bir ücret aldığını aktaran Fatih Şener, bunun 2015 yılında kendileri tarafından Avrupa Adalet Divanı'na taşındığını kaydetti.
Şener, şunları söyledi:
Gümrük Birliği'nde vergiler ve vergiye etkisi olabilecek her türlü idari paralar yasaklamıştır sadece Türklerden para alamazsınız diyerek dava açtık. Mahkeme bizi haklı buldu. Macaristan o günden beri para alamıyor. Adalet Mahkemesi'nin kararı diğer Avrupa Birliği ülkelerini de bağlamasına karşın Yunanistan, Bulgaristan ve Romanya, sadece Türk tırlarından para almayı sürdürdü."
"Devlet, bu ücreti almayın diye resmi girişimde bulunmadı"
Şener, bu konuda devlet yetkililerine de sitem de bulunarak söz konusu ülkelerin geçiş ücretini kaldırması için girişimde bulunmalarına karşın devletin Adalet Mahkemesi'nin kararına dayanarak bu ülkeler nezdinde ücret almamaları için resmi girişimde bulunmadığını iddia ederek, "Gerekçe olarak Avrupa Adalet Divanı'nın kararının sadece Macaristan'ı bağladığı, Yunanistan'ı bağlayamayacağı yönünde cevap verileceğini söylüyorlar. Biz de diyoruz ki siz başvurun öyle cevap verirlerse bu sefer o cevabı dava ederiz. Ne dediysek yetmedi para almaya devam ediyorlar" dedi.
"Türk'ün olduğu masada biz hesap ödemeyiz"
"Söz konusu ülkelerin Türk tırlarından ücret istemesiyle alakalı başka neden var mı?" sorusuna da Şener, şu cevabı verdi:
Türk şoförleri yürüyen dolar olarak görüyorlar. Romanya Bükreş'te bir iş yemeği yemiştik. Ben misafir konumundaydım. Bilirsiniz genelde gerek bizim gerekse birçok kültürde hesabı normal şartlarda ağırlayan misafir eden öder. Ancak ben yine de kalkarken elimi cebime doğru götürdüğümde Romanyalı kişi, 'Boşuna hesabı yalandan ödeyecekmişsin gibi yapma. Hesabı zaten sen ödeyeceksin. Türk'ün olduğu masada biz hesap ödemeyiz' dedi. Sanırım bu algı sürüyor.
Karşılık vermek zor çünkü onların tırları topraklarımızdan fazla geçmiyor
Türkiye'nin bu ülkelere karşı mütekabiliyet yani karşılık vermesinin de zor olduğunu söyleyen Şener, "Bulgaristan'a ücreti kaldırmazsanız bizde sizde alırız desek vereceği cevap alırsan al olur. Çünkü bizim 200 bin tırımız oradan geçerken Bulgaristan doğru dürüst bir tırı bizi geçerek İran'a ya da başka ülkeye gitmiyor ki" diyerek sözlerini bitirdi.
İhracatın gelişmesi için lojistiğin sorunları çözülmeli
Türk tırlarının gidebildiği noktaların Türkiye'nin daha çok ihracat yapabildiği yerler olduğuna dikkat çeken Şener, ihracatın artması için lojistik sektörünün sorunlarının çözülmesi gerektiğine dikkat çekti.
KAYNAK: Ali Kemal ERDEM – INDEPENDENT